SMZ 2 deeltoets 2: Onderdeel 5 interprofessionele samenwerking - Schaub - samenwerking in de mondzorg
Hoofdstuk 4: Juridische aspecten van samenwerken in de mondzorg
Inleiding
Samenwerken in de mondzorg (taakverdeling) wordt sterk beïnvloed door wettelijke regelingen taakverdeling ligt aan de
samenwerking ten grondslag.
Vroeger mochten tandheelkundige handelingen alleen door de tandarts gedaan worden, maar tegenwoordig is de strikte monopolie
doorbroken ook andere mochten THK uitoefenen en er ontstaat dus samenwerking tussen verschillend opgeleide hulpverleners.
Samenwerken tussen verschillende beroepsgroepen in de THK kan organisatorische voordelen hebben Een tandarts kan bepaald
werk overlaten aan een lager opgeleide hulpverlener en zelf gecompliceerder werk gaan doen.
Grenzen worden verkent en zo kunnen er fouten en uitwassen ontstaan Bij het veranderen van de wetgeving moet een hupverlener
zijn nieuwe grenzen opzoeken, en soms resulteert dat in het uitvoeren van taken die niet gedaan mogen worden door die persoon.
o Om uitwassen bij het verruimen van werkterreinen te voorkomen, heeft de overheid een systeem van bevoegdheden
bedacht alleen kennis van deze regels is niet bekend.
Ook de juridische aspecten en struikelblokken van het teamconcept bepaald niet beperkt zijn tot de
bevoegdheidswetgeving.
o Om dit misbruik te voorkomen is de bevoegdheidswetgeving bedacht.
Waarborgen in de Wet BIG
Waarborgen vroeger en nu
o Vroeger mochten alleen mensen als tandarts optreden als ze de opleiding tot tandarts hadden voltooid (dus als je de titel
draagt) titelbescherming en een monopoliepositie.
o Tegenwoordig (wet BIG) mag iedereen die bekwaam is een bepaalde handeling uitvoeren.
Bekwaamheid: het bezitten van voldoende kennis en vaardigheden om een handeling volgens de regelen der
kunst en als een goed hulpverlener uit te voeren.
Hierdoor sluit de BIG aan op de WGBO waarin gezegd wordt een hulpverlener zich als een goed hulpverlener
dient te gedragen.
Daarnaast worden tegenwoordig verschillende waarborgen ingevoerd:
Een systeem van registratie en titelbescherming
Het vastleggen van een deskundigheidsgebied
Classificatie van handelingen
Een toegespitst wenselijk tuchtrecht
Titelbescherming en registratie
o Titelbescherming betreft de tandarts en de artikel-34-beroepen (mondhygienist en tandprotheticus). Wettelijk register
betreft alleen de tandarts (BIG-register), en niet de artikel-34-beroepen (wel titelbescherming, maar geen wettelijk
register).
o BIG-register bestaat uit:
Tandartsenregister: Het behalen van tandartsexamen geeft geen recht op titel tandarts, maar pas als je je
ingeschreven hebt in register mag je jezelf tandarts noemen.
Specialistenregister: Een tandarts mag zich alleen ‘orthodontist’ of ‘kaakchirurg’ laten noemen, wanneer hij
ingeschreven staat in het specialistenregister.
o Het register is openbaar voor het publieke en daarom is er een dubbele bescherming door het dragen van de titel kan
men laten zien dat hij een bepaalde opleiding doorlopen heeft en door het register kan ook nog eens gecontroleerd
worden op deze dokter wel aanwezig is.
o Ook hulpverleners zonder beschermde titel kunnen een samenwerkingsverband aangaan (assisitenten, preventie-
assistenten).
Deskundigheidsgebied
o Titelbescherming is bedacht op de patient er vanuit te laten gaan dat de drager van de titel een bepaalde mate van
bekwaamheid bezit.
o Onder deskundigheidsgebied wordt verstaan: de wettelijk omschreven handelingen waartoe een hulpverlener op basis van
zijn opleiding geacht wordt bekwaam te zijn. Dit is dus meer dan alleen de voorbehouden handelingen.
o Als iemand een titel draagt mag je ervan uitgaan dat hij een bepaalde mate van bekwaamheid bezit: Het publiek mag ervan
uitgaan dat een tandarts, een mondhygienist en een tandprotheticus een bepaalde bekwaamheid bezitten.
Onbekwaamheid kan door een patient ook aangetoond worden na het uitvoeren van een behandeling.
o Het invoeren van de artikel-34 beroepen kan ook voor problemen zorgen de beroepsgroep wordt uitgebreid en kan men
die eerder afgestudeerd zijn dan wel voldoen aan de eisen die op basis van de nieuwe deskundigheid verwacht word.
Classificatie van handelingen
o wet BIG geeft allen regels voor handelingen op het gebied van de individuele gezondheidszorg
o Onder handelingen op het gebied der geneeskunst wordt (voor zover relevant voor de tandarts) verstaan: alle
verrichtingen, het onderzoeken en het geven van raad daaronder begrepen, rechtstreeks betrekking hebbende op een
persoon en ertoe strekkende hem van een ziekte te genezen, hem voor het ontstaan van een ziekte te behoeden of zijn
gezondheidstoestand te beoordelen. Bleken valt hier niet onder want dit is louter cosmetisch!!
o Voorbehouden behandelingen: voorbehouden behandelingen zijn handelingen die dermate ingrijpend geacht worden vor
de patient dat ze alleen zelfstandig verricht mogen worden door een wettelijk aangewezen hulpverlener die hiertoe
bekwaam zijn en hiervoor een wettelijk bepaalde opleiding hebben genoten.
Tandartsen zijn zelfstandig bevoegd voor de volgende voorbehouden handelingen:
Heelkundige handelingen (extracties, caviteit preparatie) samenhang van weefsels wordt verstoord
Injectie geven (anesthesie).
Onder narcose brengen.
, Handeling op het gebied van de individuele gezondheidszorg met gebruikmaking van radioactieve
stoffen of toestellen die ioniserende stralen uitzenden (de tandarts is alleen bevoegd als hij voldoet aan
de eisen die gesteld zijn in de Kernenergiewet en het moet gaan om handelingen die tot zijn
deskundigheidsgebied horen, bijv rontgenfoto).
Het voorschrijven van geneesmiddelen tandarts mag een recept uitschrijven, maar mondhygienist
niet
Toegespitst tuchtrecht
o Tuchtrecht is voor groepen die zelfstandig bevoegd zijn voorbehouden handelingen uit te voeren: arts, tandarts,
apotheker, gezondheidspsycholoog, psychotherapeut, fysiotherapeut, verloskundige en verpleekkundige.
Kwaliteit wordt zo gewaarborgd
o Een tandarts is tuchtwaardig wanneer hij handelt in strijd met de zorg die hij beroepshalve behoort te betrachten ten
opzichte van:
Degene mbt wiens gezondheidstoestand hij bestand verleent of zijn bijstand is ingeroepen.
Degene die, in nood verkerende, bijstand mbt zijn gezondheidstoestand behoeft.
De naaste betrekkingen van eerder genoemden.
Daarnaast is de tandarts tuchtwaardig als hij iets doet wat in strijd is (nalatig handelen) met het belang van een
goede uitoefening van individuele gezondheidszorg (bijv afkraken van behandelwijzen).
o Het tuchtrecht moet beperkt blijven tot de groep waarop het wettelijke systeem van registratie en titelbscherming van
toepassing zijn.
Deze groep is gelijk aan de degene die zelfstandig voorbehouden handelingen mogen uitvoeren
De behandelmogelijkheden van de samenwerkende hulpverleners
o Op grond van het voorafgaande kan gesteld worden dat in beginsel iedereen die hiertoe bekwaam is elke willekeurige
tandheelkundige handeling mag doen, tenzij het een voorbehouden handeling betreft.
Bij dit laatste moet je niet alleen voldoende bekwaam zijn, maar ook bevoegd.
o Onder bepaalde voorwaarden mogen echter ook anderen voorbehouden handelingen uitvoeren, dit is vastgelegd in artikel
38 BIG. Op deze voorwaarden bestaat echter weer een uitzondering, die is vastgelegd in artikel 39 BIG.
o Artikel 38 BIG
Artikel 38 verbiedt het aan hulpverleners die wel wettelijk voorbehouden handelingen mogen doen, om aan
hulpverleners die niet tot de wettelijke aangewezen groep behoren, opdracht te geven om een voorbehouden
handeling te verrichten tenzij aan de volgende voorwaarden is voldaan:
De opdrachtgever moet zelf bevoegd zijn tot het verrichten van de handeling;
o Een tandarts geeft vaak deze opdracht
o Vaak wordt de mondhygiënist de opdracht gegeven om LA te zetten, rontgenfoto’s te maken
en primaire caviteiten te vullen.
o Het artikel kan ook van toepassing zijn op preventie-assisitenten.
In gevallen waarin dit redelijkerwijs nodig is, moeten aanwijzingen worden gegeven over het verrichten
van de handelingen en moet toezicht door de opdrachtgever op het verrichten van de handeling en de
mogelijkheid tot tussenkomst van een zodanig persoon voldoende verzekerd zijn;
o Het is onduidelijk of een tandarts aanwezig moet zijn als een assisitent een caviteit
prepareert uit de wet komt weinig informatie
De opdrachtgever moet redelijkerwijs mogen aannemen dat degene aan wie de opdracht wordt
gegeven voldoende bekwaam is voor het verrichten van de handeling.
o De persoon die de opdracht krijgt moet wel bekwaam zijn en daar moet de opdrachtgever
zeker van zijn.
o Moeilijker wordt het als de opdrachtnemer geen eigen wettelijke deskundigheidsgebied
heeft, bv als er een voorbehouden handeling gegeven wordt aan een preventie-assistente
tandarts met dan d.m.v. een certificaat van een erkende opleiding aan moeten tonen dat de
assisitente bekwaam is.
Soms zie je wel eens dat een preventieassistent training heeft gehad in de praktijk
waas hij/zij werkt en dan bijv leert om anesthesie te zetten. Dit mag alleen als er
toezicht is door derden (regel IGZ 2008: Opleiding door uitsluitend de
opdrachtgever (tandarts) is alleen acceptabel indien er toezicht door derden
(professionals in het opleidingscircuit) op de opleiding is).
o Artikel 39 BIG
Artikel 39 BIG maakt het de minister mogelijk een zogenaamde ‘functionele zelfstandigheid’ toe te kennen: Het
bij wet (AMvB) bepalen dat een hulpverlener die niet zelfstandig bevoegd is een bepaalde handeling uit te voeren
deze handeling mag uitvoeren, mits de hulpverlener bekwaam is en er sprake is van een bevoegde opdrachtgever,
doch zonder toezicht door de opdrachtgever en zonder dienst tussenkomst.
Vooral van toepassing op de artikel-34-beroepen.
o Hulpverleners in de tandartspraktijk: inventarisatie
Op basis van het voorafgaande kunnen drie groepen tandheelkundige hulpverleners onderscheiden worden:
Hulpverleners die op grond van artikel 36 BIG onder voorwaarde van bekwaamheid zelfstandig
bevoegd zijn bepaalde voorbehouden handelingen te doen, in de tandheelkunde zijn dit de tandartsen;
Hulpverleners die tot de zogenaamde artikel 34-beroepen behoren, en daarom een beschermde titel
hebben en ook een eigen deskundigheidsgebied, maar die niet zelfstandig voorbehouden handelingen
mogen doen, in de tandheelkunde zijn dit de mondhygienisten en de tandprothetici;
Hulpverleners die niet een eigen wettelijk omgeschreven deskundigheidsgebied hebben, en ook niet
zelfstandig voorbehouden handelingen mogen doen, in de THK walt hier een betrekkelijke groep
hulpverleners onder, zoals assistenten.
, De tandarts
Omdat de tandarts ene wettelijk omschreven deskundigheidsgebied heeft, waartoe ook een zelfstandig
uitvoeren van enkele voorbehouden handelingen behoort, wordt deze hulpverlener wel de rol
toebedacht van regisseur in een samenwerkingsverband
Dit komt omdat veel handelingen in de THK voorbehouden handelingen zijn alleen tandarts is
bevoegd om deze uit te voeren
In de toekomst kan eis van bekwaamheid een probleem worden alle tandartsen zulle de THK in op
de breedste manier uitvoeren
o Dingen worden doorgestuurd als ze meer specialistisch werk is (implantaten, moeilijke endo
of paro) of als de tandarts het niet vaak doet en zicht niet bekwaam voelt
De mondhygienist
Behoort tot de artikel-24-beroepen en heeft een beschermde titel, maar mag niet zelfstandig
voorbehouden handelingen doen.
Het gebied van deskundigheid kan voor een mondhygienist in 2 categorieen verdeeld worden:
o Niet-voorbehouden handelingen: Het onderzoeken van de mond en op basis daarvan het
opstellen van een behandelplan. Preventie en voorlichting. Voor deze handelingen is niet
meer, zoals onder het Besluit 1997 de verwijzing van een tandarts noodzakelijk.
o Voorbehouden handelingen: Tot het deskundigheidsgebied van de mondhygienist wordt
gerekend om in opdracht van de tandarts anesthesie te geven, rontgenfoto’s te maken en
primaire caviteiten te prepareren. Dit betekent dat de mondhygienist deze handelingen mag
verrichten na een opdracht hiertoe van een tandarts, doch zonder noodzaak van diens
aanwijzingen of tussenkomst.
De mondhygienist heeft functionele zelfstandigheid te krijgen om de bovenstaande verrichtingen uit te
voeren ze mag de handelingen zelf verrichten in opdracht van de tandarts of zonder noodzaak van
diens aanwijzingen of tussenkomst.
Probleem: uiteenlopende meningen over de noodzakelijke opdracht, maar ook de eis van
bekwaamheid kan een probleem vormen.
o Je mag jezelf mondhygiënist noemen als je de nieuwe 4-jarige opleiding of de oude, kortere
opleiding hebt gedaan kan heel erg verwarrend worden.
Een probleem dat zich kan voordoen wat betreft de voorbehouden handelingen van de mondhygienist:
o Mondhygienisten met de nieuwe 4-jarige opleiding, maar ook met oude en kortere
opleidingen mogen zich gewoon mondhygienist noemen (Besluit 2006).
o Dit kan verwarring scheppen. Daarnaast was het vroeger zo dat de tandarts een patient
moest verwijzen naar de mondhygienist, dus de tandarts werd geacht het verschil te weten in
bekwaamheid tussen een mondhygienist met 2 en 3 jarige opleiding.
o Door de directe toegankelijkheid is deze verantwoordelijkheid verschoven naar de patient,
die nu met 3 verschillende opleidingsniveaus te maken krijgt.
Tandprotheticus:
Het aanmeten van een prothese is geen voorbehouden handeling in de zin van artikel 36 BIG, dus in
principe mag iedereen deze handeling verrichten, mits je bekwaam bent.
Om het publiek toch duidelijkheid te verschaffen is het beroep van tandprotheticus aangewezen als
artikel34-beroep.
o Dit heeft tot gevolg dat alleen diegene die door de minister aangewezen opleiding voltooid
hebben de titel tandprotheticus mogen voeren.
Tot de deskundigheid van de tandprotheticus wordt gerekend:
o Het vervaardigen van een gebitsprothese op een tandeloze kaak.
o Het na verwijzing door een tandarts aanbrengen van een gebitsprothese bij een patient in
wiens mondholte zich gebitselementen of andere elementen bevinden die dienen tot steun
van een gebitsprothese.
Hierbij wordt gedacht aan partiele prothesen, prothesen op implantaten of
overkappingprotheses, waarbij goede samenwerking met de tandarts noodzakelijk
is het prepareren van de overkapte wortels kan niet tot het
deskundigheidsgebied van de protheticus gerekend worden.
Iedereen mag dus een gebitsprothese aanmeten, maar een tandtechnicus mag zich geen tandarts of
tandprotheticus noemen je moet wel bekwaam zijn, wil je dit doen.
Assistent en (paro)preventieassistent:
Hebben geen wettelijk aangewezen deskundigheidsgebied. Ze mogen niet-voorbehouden handelingen
doen als ze bekwaam zijn.
Ze mogen alleen voorbehouden handelingen doen als ze aan alle voorwaarden voldoen, dus ook de eis
van de mogelijkheid om aanwijzingen te geven en tussenkomst van de tandarts uit artikel 38 BIG
voldaan te zijn.
Fouten en aansprakelijkheid van de leden van een samenwerking
o Frequentie fouten in een tandheelkundige samenwerking
Een fout kan ontstaan doordat een patient niet 100% tevreden is. De kans op een ontevreden patient is groer
omdat he totate samenwerkingsverband meer verrichtingen doet dan een individuele tandarts.
Een fout kan ook ontstaan door het samenwerken zelf, vooral als er meer dan 1 behandelaar bij betrokken is. Stel
de tandarts ontwerpt een plan, waarin bijvoorbeeld de preventieassistent mondhygiene-instructie gaat geven, de
mondhygieniste een initiele parobehandeling doet en als dat gebeurd is de tandarts verdergaat met kroon- en
brugwerk. In theorie klopt dat allemaal prima.